Korona Virüs Sürecinde Çocuklarda Korku

Korona virüs sürecinde korku yaşayan çocuklara yaklaşım nasıl olmalıdır ?

Korku; sevgi, nefret, mutluluk, acı gibi temel bir duygudur. Yani, tüm diğer canlılar gibi tüm insanlar bu duyguları yaşarlar. Korku hayatta kalmaya yönelik olarak, bedeni tehlikelerden korumaya yönelik sergilenen davranışlardır. Çocuklar daha çok şeyden korkarlar. Yaşla birlikte kişileri korkutan şeylerde değişim olur ve yaş artması ile korkularda azalma olur çünkü, yetişkinler korku yaratan bir durumu nasıl kontrol edeceklerini öğrenmiş veya diğer yaşantılarına dair yeni çözümler üretebilecek deneyim ve beceriler kazanmışlardır. Oysa çocuklar yaşadıkları korku ile nasıl baş edeceklerini bilmediklerinden korkulmayacak gerçek veya hayallerinde yarattıkları bir şeyden korkabilirler. Olay veya durumları korkulacak olarak algılamaları onların bilişsel ve psikolojik gelişimleriyle ilgilidir.

Çocuklardan söz ederken öncelikle çocukları kabaca iki ayrı dönemde ele almak gerekmektedir. Erken çocukluk dönemindeki çocuklar okul öncesi kreş ve ilkokul döneminin ilk yılını da kapsayan yaşlar kastedilmektedir. Orta çocukluk ise ilkokulun son yılları ve ortaokul çocuklarını anlamalıyız. 

Okul öncesi dönemdeki çocuklarda korkular
Erken çocukluk dönemindeki çocuklar bebeklikten başlayarak en çok yüksek ses, karanlık, yalnız kalmak, hayali varlıklar, anne-babadan ayrılma, okul korkusu ve fiziksel bütünlüğünü tehdit eden nesnelerden ve ölümden korkmaktadırlar.

Çocuklar korkuyu nasıl öğrenirler? Bebekler ve küçük çocuklar neyden (yılan, kedi, köpek, elektrik prizi dolayısıyla elektrik çarpması vb.) ve neden korkmaları gerektiğinin henüz farkında değillerdir. Dolayısıyla, hiç korkmadan iletişim kurarlar, onlara dokunurlar, onlarla oynarlar. Eğer onlarla ilişkilerinde bir zarar görürlerse veya onlarla ilişki kurarken onları korkutacak bir başka şey ortaya çıkarsa bu aşamadan itibaren korkmadıkları şeyden/canlıdan korkar hale gelirler, hatta korktukları şeyi/canlıyı anımsatıcı benzer şeylerden de korkmaya başlarlar. Bunu koşullanma yoluyla korkunun öğrenilmesidir. Yine, çocuklar çevrelerindeki yetişkinlerin korkan davranışlarını model alarak da korkuyu öğrenirler. Ayrıca, çocuklara verilen yanlış bilgiler de onların korkmasında en önemli nedenlerden biridir.

Çocukların korona dönemine kadar korktukları şeyleri bir yana bırakacak olursak, korona döneminde çocuklarda korku nasıl gelişir;

• TV de virüse dair görüntü ve ölüm haberleri; çocukların hayal dünyaları çok geniştir, virüse dair hayali korkutucu bir görüntü ve onun yapacaklarına dair hayali düşünceler geliştirebilirler. Hayallerinde yarattıkları korku TV deki görüntü ve bilgiler ile pekişerek korku yerleşik hale gelebilir.
• Ailedeki üyelerin virüsten ve etkilerinden korkmalarına yönelik olarak söyledikleri ve yaptıkları davranışlar nedeniyle; evde olağan hayatta virüs hakkında konuşulanlar, virüsten korunmaya yönelik yapılan eylemler ve söylemler çocuğu iki açıdan korkutur. Öncelikle, hayalinde yarattığı virüsün kendi bedenine zarar vereceği ve hatta yaşına göre, anlam veremediği veya yok olma olarak anlamlandırdığı ölümüne ve/veya sevdiklerine bir şey olacak, ölecekler ve onlarsız kalacağına dair korkular yaşayabilirler.

Bu dönemde çocuklarda korku oluşturmamak için nasıl davranmalıyız ?

• Virüs hakkında abartılı olarak konuşulmaması ve çeşitli kaynaklarda duyulan doğruluğu ispatlanmamış bilgilerin çocuğun tanık olacağı şekilde konuşulmaması,
• Çocukların virüs hakkında duygu ve düşüncelerinin dinlenmesi ancak, çocuğun bu konudaki ifade ettiği korkular üzerinden onunla tartışarak mantıksal hale getirmeye çalışılmaması,
• Onun söyledikleri veya hissettikleri üzerine yorum yapılmaması,
• Çocuğun bu konudaki hissettiklerini-korkularını ve düşüncelerini tamamen anlatıncaya kadar sabırla dinlemenin sürdürülmesi,
• Anne-babanın kendi duygularını abartmadan çocukla paylaşması ancak, aldıkları önlemin onları korumaya yeteceğinin de vurgulanması ile çocuğun kendini güvende hissetmesinin sağlanması,
• Çocuğun kendisini korumaya yönelik olarak yapması gerekenlerin açık net bir şekilde söylenmesi ve onları yapması konusunda cesaretlendirilip, desteklenmesi,
• Yine, benzer bir şekilde anne-baba da nasıl önlem aldıkları konusunda açık ve tutarlı davranışları ile çocuğa model olması önerilebilir.

 Sizler sevgiyle kalın ki çocuklarımız güvende olsun.        

Dr. Psikolojik Danışman Makbule S. Kalı